Hobbitler ve Hippiler: Tolkien ve Karşıt Kültür

Tolkien’in eserleri ve 1960 neslinin üzerindeki etkileri üzerine BBC Culture yazarı ve kitap-yazar koleksiyoncusu Jane Ciabattari tarafından yazılmış, üstünde tartışılabilir bir makaledir. İyi okumalar:

Hobbitler ve Hippiler: Tolkien ve Karşıt Kültür

‘Sex, drugs and rock ‘n’ roll’ zamanlarıydı. Vietnam Savaşı’na karşı olan ayaklanmalar, sivil hakları için olan şarkılar, kadın hareketleri… Peki bu sosyal ayaklanmaların sembolik başkanının Oxford’lu Hristiyan bir filolog olduğu kimin aklına gelirdi ki? 1960lar boyunca – Amerika’da 1946 ile 1964 arasında doğan nüfusun 42 milyon üyesi tarafından yürütülen bu sosyal değişiklik zamanında- Tolkien’in Hobbit’i ve Yüzüklerin Efendisi; öğrenciler, sanatçılar, yazarlar, rock grupları ve kültürel değişikliğin diğer üyelerinin yeni oluşturduğu bir karşıt kültür için okunması zorunlu bir seri haline geldi. ‘Frodo Yaşıyor’ ve ‘Başkan Gandalf’ sloganları tüm dünyada metro altlarını ve duvarları graffiti olarak süsledi.

Tolkien’in özenle yazılmış efsanevi evreni Orta Dünya, iki dünya savaşının zemininde yaratılmıştır. Oxford profesörü olan Tolkien, Anglo-Saxon, Eski İzlandaca ve Ortaçağa ait Galce dersleri vermiştir. Ayrıca kendi fantastik yaratıklarının da zeminin hazırlayan Beowulf çeviri dersleri de vermiştir. Onun fantastik görüşü ve iyi-kötü arasındaki büyük boşluk hissi; dindar Katolikliği ve Birinci Dünya Savaşındaki tecrübeleriyle şekillenmiştir. diye yazmıştı 1960 tarihli bir mektubunda. Frodo ve Sam’in Mordor’a ulaşma çabaları; Batı Cephesindeki harap olmuş topraklarda yakalanan ve siper savaşında kıyıma uğrayan genç askerlerin bir yansımasıdır.

Yıllar boyunca hayranlar; Tolkien’in Yüzük Savaşından, büyücülerinden, hobbitlerinden, cücelerinden, elflerinden, orklarından, trollerinden, entlerinden, hazinesini koruyan Smaug’tan ve tehditkâr Karanlıklar Efendisinden etkilenmişlerdir. Başlangıçta bunlar meşhurdu. Ancak 1960ların ortalarında, Hobbit ve Yüzüklerin Efendisi satışları birden patladı. Bunu gerçekleştirenler; Tolkien’in hayal ürünlerinin bolluğuyla, Hristiyanlık öncesi hikâyelerinin ihtişamıyla ve tarihi, dili, coğrafyası bir bütün olarak yarattığı dünyasıyla büyülenen genç nesildi. Ancak asıl konu bundan daha derindi. Tolkien’in dünyasının belli bölümleri; dünya çapındaki hippilerin görüşleriyle, savaş karşıtı protestocularla, sivil hak koruyucularıyla ve kurulu düzeni değiştirmeye çalışan diğer herkesle yüzde yüz uyuşuyordu. Tolkien’in yarattığı değerler, 1960ların karşıt kültür hareketi için idealdi. Biz bugün Tolkien’in eserlerini Comic-Con’larda sergilenen bir dizi kitap olarak görsek te, aslında onlar 1969’da Amerika’da düzenlenen rock festivallerinin bel kemiğiydi. Nasıl mı?

Gerçek Bir Yolculuk

60ların ve 70lerin attığı sloganlara bakarsak, Yüzüklerin Efendisinin fantastik havası hobbitlerden geliyordu. Bir Tolkien âlimi olan Profesör Ralph C Wood şöyle demiştir: ”Genç Amerikalıların hepsi kendilerini ve dertlerini bu üç katlı efsanenin karışıklıkları içinde kaybedebilirlerdi”. Orta Dünya, Vietnam Savaşı ve atom bombası arasında kalan nesil için bu gerçekten de bir kaçış yoluydu, sade yaşama geri dönmekti. Hepsi bu kitapları bir nefeste okudular. Wood’a göre, “Boşlukları doldurma amaçlı çıkan, yalan bir dedikoduya göre; Tolkien Yüzüklerin Efendisini, uyuşturucunun etkisindeyken yazmıştır.”

Aynı zamanda, gelişmekte olan savaş karşıtı, feminist ve sivil hak koruyucuları için, Tolkien’in ‘küçük insanları’ Hobbitler ve onların büyücü yardımcısı, resmen bir devrimin başlangıcıydı. Önemsiz bir savaşa karşı kişisel olmayan tutumları yüzünden, o zamanın askeri endüstriyel kompleksi; protestocular tarafından Mordor’a benzetildi. Yüzüğü Hüküm Dağında götürme görevini aldığı zaman Frodo “Ayrıkvadi’ye gitmek ve orada dinlenmek için inanılmaz bir istek duymuştu.” Sauron’un ordusuna karşı duranlar gönülsüzce bunun “Tüm Savaşları Sonlandıracak Savaş” olmasını ummuşlardı.

Aynı şekilde, ataerkil bir sistemle boğuşan Rohan Leydisi Éowyn’nin; Aragorn’un “Peki neden korkarsınız leydim?” sorusuna cevabı, 1960ların ikinci feminist dalgası içinde yankılanıyordu.“Kafesten” demişti Eowyn. “Ta ki yaşlılıktan ve alışkanlıktan parmaklıklar ardını kabullenip, büyük işler başarma isteği hatırdan ve gönülden silininceye kadar parmaklıklar arkasında kalmaktan.”

Tolkien’in materyalistlik karşıtı olan dünya görüşü, karşıt kültür değerlerinde de geçer not almıştır. Bu görüşü, yetişen ve sıradan şeylere olan övgüsünü dile getirdiği 1947 tarihli Peri Masallarına Dairmakalesinde de ‘taş, tahta ve demir; ağaçlar ve çimenler; ev ve ateş; ekmek ve şarap’ gibi örneklerle desteklemiştir. Bazı hippiler el yapımı evler inşa ettiler, organik sebzeler yetiştirmek için toprak aldılar, basit kıyafetler giydiler, vejetaryen yemekler yediler ve hep bir arada yaşadılar. Tıpkı Shire’da yaşanan basit ve huzurlu bir hayat gibi. 1970’te çevresel bir hareketle oluşturulan Dünya Günü, Tolkien’in doğayı, saflığı ve temizliği yüceltmesine ve sanayileşme ile gelen kirliliğe karşı olan nefretine ithaf edilir. (Ve bu, araba yerine bisiklet süren bir Profesördü)

Mordor Meseleleri

Kaynak: bbc.com/culture